چکه کردن شیرهای آب خانه، یکی از معضلات خانه‌داری است. بسیاری از ما هنگامی که متوجه چکه کردن شیر آب می‌شویم، از فکر دردسر پیدا کردن یک لوله‌کش و جمع و جور به‌هم ریختگی بعد از آن، استرس می‌گیریم. چنانچه شیرهای آب منزل شما از نوع کارتریجی باشد، دیگر نباید نگران باشید. ما در این مطلب می‌خواهیم طریقه‌ی تعمیر کارتریج شیر آب را به شما آموزش دهیم.
کارتریج شیر آب و کاربرد آن چیست؟
لازم است قبل از اینکه به شرح کارتریج و کاربرد آن بپردازیم، به اختصار، با انواع شیرآلات ساختمانی آشنا شوید. در اغلب موارد شیرهای آبی که در منازل خود و اطرافیانتان می‌بینید، معمولا جزو یکی از این ۴ گروه می‌باشند:
- شیر آب توپی (تک اهرمی)
- شیر آب دیسکی (تک اهرمی)
- شیر آب کارتریجی (دو اهرمی)
- شیر آب فشاری (دو اهرمی)
به احتمال زیاد همگی ما با دسته آخر آشنا هستیم. شیرهای فشاری، همان شیرهای آب قدیمی می‌باشند که با چرخاندن دستگیره‌های آب گرم و سرد، آب از آن‌ها جاری میشد و موقع بستن آب، لازم بود تا با فشار بیشتری دستگیره را محکم ببندیم تا چکه نکند. عملکرد کار این شیرها از طریق واشر است. شیرهای گروه‌های اول و دوم هم همانطوری که از نامشان پیداست بوسیله یک توپ کوچک درون بدنه شیر و یک دیسک سرامیکی کنترل می‌شوند.
و اما شیرهای گروه سوم شیرهایی هستند که مورد بحث ما می‌باشد و از طریق کارتریج کار می‌کنند. یعنی با چرخاندن دستگیره یا بالا پایین کردن اهرمی مشخص، باعث باز و بسته شدن دریچه جریان آب می‌گردد، به این دریچه و سد جلوی آن، کارتریج یا مغزی شیر آب گفته می‌شود.
شیرآلات کارتریجی در دو مدل تک اهرمی و دو دستگیره‌ای به بازار عرضه می‌شوند و مدل‌های مختلف شیر از انواع مختلفی از کارتریج‌های پلاستیکی یا برنجی استفاده می‌کنند.
در اغلب مواقع زمانی که شیرهای آب کارتریجی چکه می‌کنند، به علت شل شدن و یا آسیب دیدن کارتریج می‌باشد. ما در ادامه مطلب به نحوه تعمیر و تعویض کارتریج شیرهای دو دستگیره‌ای و اهرمی پرداخته‌ایم.
طریقه‌ی تعمیر کارتریج شیر آب (کارتریجی دو دستگیره‌ای) بدین صورت است :
اغلب شیرهای آبی که دو دستگیره دارند، شیرهای کارتریجی می‌باشند و هر دستگیره از شیرهای آب شیرین (گرم و سرد) دارای کارتریج مخصوص به خود هستند. ولی اگر شیر آب سرویس شما دو دستگیره دارد اما قدیمی است، شاید از نوع فشاری باشد نه کارتریجی. این موضوع را بعد از برداشتن دستگیره اصلی شیر بهتر می‌توان تشخیص داد کارتریج‌ها در اغلب مواقع پلاستیکی هستند و بوسیله‌ی یک مهره نگهدارنده فلزی در جایشان ثابت می‌شوند، ولی شیرهای فشاری معمولاً دارای یک دریچه فلزی با یک واشر لاستیکی مسطح در قسمت پایین می‌باشند.
توجه داشته باشید که اگر شیر آب دو دستگیره شما چکه می‌کند، دمای آب را چک کنید تا مطمئن شوید که اشکال از شیر گرم است یا سرد. البته شاید نیاز باشد که کارتریج هر دو سمت تعویض شود. در ادامه مراحل زیر را ادامه دهید:
اول منبع آب را قطع کنید
در اکثر منازل، برای شیر آب سرویس یا آشپزخانه، یک دریچه قطع آب زیر سینک تعبیه شده است که در بیشتر دریچه‌های قطع آب یک دسته کوچک توپی یا اهرمی نصب شده است که می‌چرخد. چنانچه شیر آب خانه شما این دریچه را ندارد، آب را از شیر اصلی واحد ساختمان قطع کنید. بعد از قطع کردن آب منبع اصلی، شیر آب مورد نظرتان را باز کنید تا باقیمانده آب لوله و هوای اضافه‌ای از آن خارج شود.
در ادامه لازم است تا دستگیره شیر آب را از جایش خارج کنید
دستگیره شیر آب را چک کنید تا ببینید طریقه‌ی نصب آن چگونه است. اغلب دستگیره‌ها دارای مهره‌ای در قسمت جانبی یا پشتی می‌باشند و بعضی دیگر دارای درپوشی تزئینی (معمولاً پلاستیکی) هستند که پیچ اصلی زیر آن قرار گرفته شده است. همچنین احتمال دارد شیر آب شما دارای یک اهرم قابل جابجایی هم بوده باشد که امکان جدا کردن آن از پایه دستگیره برای دسترسی به مهره‌های دستگیره باشد.
چنانچه شیر آب شما دارای یک درب تزئینی می‌باشد، آن را بوسیله‌ی یک پیچ گوشتی مسطح کوچک بردارید و بست دستگیره را با یک آچار فرانسه جدا کنید. بعد دستگیره را مستقیما بالا بکشید تا از شیر آب جدا شود.
مهره نگهدارنده را بردارید
در ادامه لازم است تا مهره نگهدارنده کارتریج را با استفاده از آچار یا انبردست شل کنید. سپس مهره را از بدنه شیر آب خارج کنید. توجه کنید که در بالای کارتریج یک پیچ برنجی وجود دارد یا نه. هدف از نصب این پیچ تقویت میله کارتریج در هنگام محکم شدن مهره بدنه شیر آب می‌باشد. شاید احتیاج باشد که این پیچ قدیمی را تعویض کنید و در کارتریج جدید از آن استفاده کنید، چون همه کارتریج‌ها با پیچ جدید همراه نیستند.
کارتریج قدیمی را بردارید
توجه داشته باشید که جهت کارتریج شیر آب چگونه است. شما باید کارتریج جدید را دقیقاً به همان جهت دوباره نصب کنید. بیشتر کارتریج‌ها دارای یک یا دو زبانه می‌باشند که در شکاف‌های بدنه شیر آب جا میفتند.
سپس کارتریج را صاف بکشید تا از بدنه شیر آب خارج شود. می‌توانید، میله بالای کارتریج را با انبردست بگیرید تا آن را بیرون بکشید.
لازم است تا یک کارتریج جدید تهیه کنید
کارتریج قدیمی را به همراه خود به فروشگاه سخت افزار یا ابزارفروشی محله‌تان ببرید و جایگزینی دقیقا مشابه آن پیدا تهیه کنید. معمولا کارتریج‌های جدید دارای یک حلقه لاستیکی دایره‌ای شکل (حلقه چنبری) می‌باشند. اگر، مقداری روغن لوله کشی هم برای این حلقه‌ها تهیه کنید بهتر است. استفاده از روغن سبب می‌شود کارتریج را راحت‌تر درون بدنه شیر آب وارد کنید مخصوصا اینکه کارتریج قدیمی هم به سختی از آن بیرون آمده است.
الان زمان این است که کارتریج جدید را نصب کنید
بهتر است که پیچ برنجی کوچک را در قسمت بالایی کارتریج قرار دهید. و اگر روغن لوله کشی را تهیه کرده‌اید، اندازه کمی از آن را با انگشت خود بر روی حلقه چنبری کارتریج بمالید.
کارتریج جدید را به همان شیوه ی کارتریج قبلی، وارد بدنه شیر آب کنید و هر زبانه‌ای که روی کارتریج وجود دارد، را با شکاف‌های روی بدنه شیر آب تنظیم کنید. کارتریج را به طور کامل داخل محفظه‌اش فشار دهید.
و این پایان کار است
کارتریج را بوسیله‌ی مهره نگهدارنده محکم ببندید. می‌توانید بوسیله‌ی آچار مهره را محکم کنید (توجه کنید که آن را بیش از اندازه محکم نکنید). دسته شیر، مهره‌ها و همچنین درپوش تزئینی را مجددا به همان ترتیب گذشته نصب کرده و شیر اصلی آب را مجددا باز کنید.
نحوه تعمیر کارتریج شیر آب اهرمی (کارتریجی تک دستگیره‌ای) بدین صورت می‌باشد:
نقش اهرم در شیر آب اهرمی، این است که کارتریج داخلی در بدنه شیر آب بالا یا پایین برود و جریان آب را شروع و یا متوقف کند. آب گرم و سرد هر دو به همان کارتریج وارد می‌شوند و چرخیدن اهرم باعث می‌شود ترکیب آب و دمای آن کنترل شود. در شیرآلات کارتریجی که دارای دو دستگیره هستند، همانطور که در بالا اشاره کردیم، دو کارتریج وجود دارد که هر یک جریان آب گرم یا سرد را کنترل می‌کند. در ادامه طریقه‌ی تعمیر کارتریج شیر آب اهرمی را با یکدیگر مرور می‌کنیم:
گفتیم که در اولین قدم منبع آب را باید قطع کنید
در اغلب خانه ها، برای شیر آب سرویس یا آشپزخانه، یک دریچه قطع آب زیر سینک نصب کرده اند. بیشتر دریچه‌های قطع آب دارای یک دسته کوچک توپی یا اهرمی می‌باشند که می‌چرخد. اگر شما در خانه‌تان این شیر آب را نداشتید لازم است تا آب خانه را از شیر اصلی واحد قطع کنید. پس از قطع آب از منبع اصلی، الان شیر آب مورد نظرتان را باز کنید تا باقیمانده آب لوله و هرگونه هوای اضافه‌ای از آن بیرون بیاید.
جدا کردن دستگیره اهرمی شیر آب
برای تعویض کارتریج قدیمی، باید دسته شیر را جدا کنید. این کار کمی سخت است چون تولید کنندگان معمولا پیچی که دسته را در جایش نگه می‌دارد را زیر یک صفحه یا درپوش پلاستیکی مخفی می‌کنند. این درپوش در اکثر مواقع در قسمت بالای دسته یا در طرفین است و یا ممکن است به شکل یک پیچ آلن در کناره بدنه اهرم شیر آب نصب شده باشد.
با برداشتن درپوش پلاستیکی بوسیله یک پیچ گوشتی، اکنون به پیچ دسته دسترسی پیدا خواهید کرد. چنانچه شیر آب شما درپوش پلاستیکی نداشت، ممکن است پیچ آن زیر یک برچسب تزئینی در بالای درب شیر آب مخفی باشد. می‌توانید این برچسب را به کمک تیغه یک چاقو به آرامی بلند کنید.
پیچ و مهره دسته را، بوسیله‌ی یک یا آچار آلن یا پیچ گوشتی بردارید و سپس دسته را بلند و آن را بردارید. در بعضی موارد، فقط لازم است پیچ را شل کنید.
در ادامه مهره نگهدارنده را بردارید
نحوه نگهداری کارتریج بسته به نوع مدل شیر آب متفاوت است، اما در اکثر مواقع، نوعی مهره نگهدارنده وجود دارد که کارتریج را در جایش در بدنه شیر آب محکم می‌کند. اگر بلافاصله پس از باز کردن دسته شیر، مهره نگهدارنده را دیدید، آن را بوسیله‌ی آچار یا انبردست شل کرده و مهره را از بدنه شیر آب جدا کنید.
اگر بلافاصله بعد از بلند کردن دسته شیر مهره نگهدارنده را ندیدید، پس شیر آب شما مدلی به روزتر و پیچیده تر است و لاازم است چند حلقه و براکت دیگر که قبل از مهره واقع شده است را بردارید.
گیره نگهدارنده کارتریج را بردارید
کارتریج بوسیله یک گیره برنجی U شکل در جایش سفت شده است، که این گیره را باید خارج کنید. این گیره بوسیله‌ی دو نوار پلاستیکی روی بدنه کارتریج را احاطه کرده است و هنگام تعویض کارتریج باید این طریقه‌ی نصب را دقیقا تکرار کنید.
به کمک یک انبردست به آرامی آن را از شکاف نگهدارنده خود دور کنید.
کارتریج قدیمی را خارج کنید
بعد از برداشتن گیره‌ها و مهره‌های نگهدارنده، می‌توانید کارتریج را از جای خود بیرون بیاورید، این کار ممکن است آسان نباشد. چون مواد معدنی موجود در آب سبب چسبندگی کارتریج می‌شوند.
نکته مهم اینکه باید به جهت کارتریج شیر آب توجه داشته باشید. شما باید کارتریج جدید را دقیقاً به همان روش متصل کنید. اغلب کارتریج‌ها یک یا دو زبانه دارند که در شکاف‌های بدنه شیر آب جا میفتند.
کارتریج را به طور صاف بالا بکشید تا از بدنه شیر آب خارج شود. می‌توانید میله بالای کارتریج را با انبردست بگیرید تا آن را راحت تر بیرون بیاورید.
سپس کارتریج جدید را نصب کنید
کارتریج جدید را به همان جهت کارتریج قبلی، داخل بدنه شیر آب کرده و هر زبانه‌ای را که روی کارتریج قرار دارد، با شکاف‌های روی بدنه شیر آب تنظیم کنید. کارتریج را به طور کامل داخل محفظه‌اش فشار دهید.
پایان کار
کارتریج را به وسیله‌ی مهره نگهدارنده محکم کنید. می‌توانید از انبردست برای سفت کردن مهره استفاده کنید (دقت کنید که آن را بیش از اندازه محکم نکنید). دسته شیر، مهره‌ها و همچنین درپوش تزئینی را دومرتبه به ترتیب گذشته متصل کنید.
شیر اصلی آب را که قطع کرده بودید وصل کنید
نکته: در صورتی که پس از نصب مجدد متوجه شدید آب سرد وگرم جابجا شده است، علتش این است که کارتریج را برعکس نصب کرده‌اید. و باید مجددا قطعات شیر آب را باز کنید، کارتریج را در جهت ۱۸۰ درجه بچرخانید و مجددا قطعات را به جای خود بازگردانید.
